Haftanın Kitabı'nda Ceyhan Usanmaz, dünyayı görme biçimimizin temel bir unsuru olarak fotoğrafı sorgulayan Susan Sontag'ın "Başkalarının Acısına Bakmak" adlı kitabı üzerine konuşuyor.
"Günümüzde savaşlara son verilebileceğine kim inanır? Hiç kimse, hatta barış için mücadele edenler bile inanmazlar buna. Bizim bütün umudumuz (ki şimdiye değin boşa çıkmış bir umuttur bu), soykırımı durdurma, savaş yasalarını (savaşan tarafların uyması gereken 'savaş yasaları' diye bir şey vardır çünkü) ayaklar altına alıp çiğneyenleri adalet önüne çıkarma ve patlak vermesi muhtemel başka silahlı çatışmalar için görüşmelere dayalı alternatiflerin denenmesi için baskı yaparak bazı savaşları önleyebilme ihtimalinde yatar."
Susan Sontag'ın Başkalarının Acısına Bakmak kitabı –maalesef– güncelliğini yitirmeyen kitaplardan! Görüntülerin kullanım biçimlerinin yanı sıra, şiddetin görsel temsilinin, savaş görüntülerinin ekran aracılığıyla sıradanlaşmasını, bunun çağdaş toplum üzerindeki etkilerini ve tehlikelerini soruşturan Başkalarının Acısına Bakmak, kitap olarak ilk 2003'te yayımlanmış; Türkçesi de çok gecikmeden, 2004'te çıkmıştı. Aradan geçen yaklaşık yirmi yıllık sürede tanıklık ettiklerimizi ve hatta şu sıralar içinde bulunduğumuz şartları göz önüne getirdiğimizde, bir çemberin içinde dönüp dolaştığımızın farkına –bir kez daha– varıyoruz. Üstelik, çemberin giderek daraldığını da iddia etmek mümkün. Dolayısıyla Başkalarının Acısına Bakmak'ın yakın bir zaman önce yeniden yayımlanmış olması manidar!
Susan Sontag, "Bakanın gerçeklik algısını aşındırır mı? Bizden uzaktaki insanların acılarıyla hakiki bir bağ kurabilir miyiz?" gibi sorulardan yola çıkarak dünyayı görme biçimimizin temel bir unsuru olarak fotoğrafı sorguluyor. Fotoğraf, hiç kuşkusuz halen çok güçlü bir imge sunuyor ama günümüz teknolojisinin görüntü ve ses –ve bunları doğrudan yayma– imkânları düşünüldüğünde, Susan Sontag'ın baktığı çerçeveden yeniden bakmamız ve karşı karşıya kaldıklarımızı yeniden değerlendirmemiz kaçınılmaz görünüyor. Üstelik yapay zekâ marifetiyle, gördüğümüzden ve duyduğumuzdan –belki de hiçbir zaman– tam emin olamayacağımız bir noktaya taşındığımız hatırlanırsa... Yine de, Başkalarının Acılarına Bakmak halen güncel/temel bir metin.
"Son dönemdeki Balkan Savaşları’nın ilk aşamalarında Sırplarla Hırvatlar savaşırken, bir köyün topa tutulmasıyla öldürülen aynı çocukların fotoğrafları hem Sırpların hem de Hırvatların propaganda dosyaları içinde yer almıştır. Yazısını değiştirirseniz, çocukların ölümü kolaylıkla yeniden ve yeniden kullanılabilme özelliğine sahiptir."
Susan Sontag
Başkalarının Acısına Bakmak
çev. Osman Akınhay
Can Yayınları, 2023, 133 s.
Not: Can Yayınları, Başkalarının Acısına Bakmak’ın yanı sıra, Susan Sontag’ın Yoruma Karşı ve Fotoğraf Üzerine isimli kitaplarını da yakın bir zaman önce yeniden yayımladı.
